Предыдущая публикация
Zahiriddin Muhammad Bobur(1483—1530) Ulugʻ oʻzbekshoiri, mutafakkir, tarixchi vadavlat arbobi;
markazlashgandavlat va boburiylar saltanatiasoschisi.Hayoti[Image]Zahiriddin Muhammad BoburOʻzbek Adabiyoti•Milodiy VII asrgacha•VIII-XIII asrlar (Qadimgi)•XIV-XV asrlar (Temuriylardavri)•XVI-XIX asrlar (Mumtoz)•XIX-XX asrlar (Milliyuygʻonish)•1905-30 yillar (Jadiddavri)•1930-80 yillar (Sovetdavri)•1990 yillaridan keyin(Mustaqillik)Oʻzbekiston YozuvchilarUyushmasiZahiriddin Muhammad BoburAndijon (1483 y. 14 fevral)datugʻilgan. Amir Temurningbeshinchi avlodi, Fargʻonahukmdori Umarshayxningfarzandi. Bobur 12 yoshda(1494) taxtga chiqdi. 1503—1504 yillarda Afgʻonistonniegallaydi. 1519—1525 yillardaHindistonga 5 marta yurish qiladihamda uch asrdan ortiqroqdavom etgan (1526—1858 y.y.)Boburiylar (g`arbda BuyukMo`g`illar nomi bilan mashxur)saltanatiga asos soladi. Bobur1530 yilda Agra (Hindistonda)davafot etgan. Qabri keyinchalikvasiyatiga koʻra Qobulgakoʻchirilgan.↑Jump back a sectionHukmdor[nothumb]Movarounnahr1370 - 1405Amir Temur1405 - 1447Shohruh Mirzo1447 - 1449Mirzo Ulug'bek1449 - 1450Mirzo Abdullatif1451 - 1469Sulton Abu Said1469 - 1494Sulton Ahmad1494 - 1495Sulton Mahmud1495 - 1497Boysung'ur Mirzo1498 - 1500Sulton Ali Mirzo1500, 1512Zahiriddin Muhammad BoburUlugʻbek — Temuriylarsulolasidan hukmdor (1449—1457).TemuriylarsulolasiMovаrounnahrAmir Temur(1370 - 1405)Shohruh (1405 -1447)Ulug`bek (1447 -1449)Bobur (1449 -1457)Maxmud (1457 -1459)Abu Said (1459 -1469)Yadig`orMohammad(1469 - 1470)Husayn Boyqaro(1470 - 1506)Badi O`z-Zamon(1506)Tushunarsiz ... Bu ma'lumotlargatuzatish kiritish lozim!!!↑Jump back a sectionShoirLirik merosi «Qobuldevoni» (1519)ga, 1528-29yillarda «Hind devoni» gajamlangan. Toʻliq devon tuzganihaqida maʼlumot bor.Sheʼrlarining umumiy hajmi 400dan ortadi. Shundan 119 gʻazal,231 ruboiy va tuyuq, qitʼa, fard,masnaviy kabi janrlarda asarlaryaratgan. Sheʼrlarini mavzujihatidan oshiqona, taʼlimiy,tasavvufiy, hasbi hol kabi turlargaajratish mumkin. Bobursheʼriyati intellektual qalb izhorisifatida arqoqlidir. Uning asarlarisamimiy, ravon, usluban tugal vamushakkaldir. Bobur ruboiyjanrini turk adabiyotida dunyogaolib chiqqan shoirdir.Tasvir:Bobur Miniatyura 15asr.JPGBobur. Miniatyura 15 asr.Boburning ulugʻ asari«Boburnoma» boʻlib, uni«Vaqoe» deb ham nomlaydilar.Buyuk memorial asarda 1494—1529 yillari Markaziy va KichikOsiyoda, Yaqin va Oʻrta sharqmamlakatlarida kechgan voqealarbayon etilgan. «Boburnoma»ningoʻndan ortiq qoʻlyozmanusxalari bor. Asarni QozondaN.I. Ilminskiy (1857), LondondaBeverij xonim nashr (1905)etgan. Oʻzbekistonda dastlabprofessor Fitrat 1928 yildaasardan parchalar eʼlon qildi.«Boburnoma»ning 1948—1949yillarda ikki jildli; 1960, 1989yillarda tuzatilgan, 2002 yildatoʻldirilgan qayta nashri amalgaoshirildi.Boburning nashr qilinganasarlari «Boburnoma»niAbdurahim xoni xonon (1586)fors tiliga, Vitsen (1705) gollandtiliga, J.Leyden (1826) va V.Erskiningliz tiliga, Pavel de Kurteyl(1871) fransuz tiliga, RashitRahmati Arat (1940) turkchaga,Mixail Sale (1943) ruschagatarjima qilganlar. 1826—1985yillar davomida «Boburnoma» 4marta ingliz(1826,1905,1921,1922), 3 martafransuz (187, 1980, 1985), 1marta nemis (1878) tiligaoʻgirilgan.Yangi alifbo-"Xatti Boburiy"ni(1504) kashf qildi. Unda sheʼrlaryozdi va Qur’on koʻchirtirdi.Boburning soliq ishlari haqidamaʼlumot beruvchi «Mubayyinul-zakot» (1521), aruz vaznihaqidagi «Risolaiaruz» (1523-25) kabi asarlaribor. «Aruz risolasi»da turkiyaruzning tabiati, taraqqiyoti vasheʼriy asarlardagi koʻrinishlari;aruzning 272 vazni va 21bahriga ilmiy sharhlar berilgan.Xoja Ahror Valining «Volidiya»asarini oʻzbekchaga sheʼriytarjima qilgan. Boburning «Harbishi», «Musiqa ilmi» nomli asarlaryaratgani haqida ham maʼlumotbor. Ammo, ular topilgan emas.Tasvir:Bobur Boburnoma sahifasiHidiston karkisi.JPGBoburnoma sahifasi. Hidistonkarkisi.Javohirlal Neru, M.Gandi,A.K.Singxa, B.A.Luniya kabi davlatva fan arboblari Bobur vaboburiylarning Hindistontaraqqiyotidagi, jahonsivilizatsiyasidagi mavqeinihaqqoniy eʼtirof etgan.Bobur ijodi bilan xorijiyolimlardan U.Erskin, S.M.Edvards,A.Beverij, X. Beverij, R.M.Kaldekot,Ch.Stori, E.Xolden, L.U.King.F.J.Talbot, D.Ross, J.Elfiniston,I.Mano; F.Koʻprulu, Z.Mansuriy,A.K Singxa, R.Sharma, R.R.Arat,H.Boyir, Sh.Yorqin; N.Ilminskiy,N.Veselovskiy, A.Samoylovich, M.Sale , I.V.Stebleva; oʻzbekolimlari Fitrat, P.Shamsiev,H.Yoqubov, V.Zohidov,S.Azimjonova, A.Qayumov,A.Abdugʻafurov, Gʻ.Salomov,N.Otajonov, B.Qosimov,S.Hasanov, H.Boltaboev v.b.shugʻullanganlar. OʻzbekistonMilliy universiteti olimlariBoburning sheʼriy mahorati,«Mubayyin» asari borasidatadqiqotlar olib borishmoqda.Tasvir:Boburning ramziyqabri.JPGBoburning ramziy qabri«Bobirnoma» mavzusida qatorbadiiy asarlar ham yaratilgan.Flora Anna Stilning«Boburxon» (Parij, 1940),Fernard Grenardning«Bobur» (Parij, 1930), HaroldLembning «Bobur-yoʻlbars» (Nyu-York, 1961)romanlari, Vambek Gaskonining«Bobur va uning avlodlari yokiBuyuk moʻgʻullar» (Nyu-York,1980) esse-romanlari shularjumlasidandir. Hindistonlik MuniLaʼl boburiylar haqida 6 taroman yozgan. Oʻzbekadabiyotida Oybek, P.Qodirov,B.Boyqobilov, X.Sultonov,X.Davron Boburga bagʻishlabroman, qissa va dostonlaryaratdilar.Bobur nomida xalqaro ilmiyeksriditsiya mavjud boʻlib
Следующая публикация
Нет комментариев