Предыдущая публикация
«Юмо дене пырля чыла сай лиеш»
Ӱмаште декабрь мучаште специальный военный операцийыште сусыргышо участник-шамыч «Сосновый Бор» санаторийыште реабилитацийым эртеныт. Нунын кокла гыч таче Волжский район Ярамарий ялын эргыже, Георгиевский ырес дене наградитлалтше Анатолий Филиппов (позывнойжо – «Барс») дене палдарена. Тудо специальный военный операцийысе илыш, тушто лиймыж нерген каласкалыш.
– Анатолий Васильевич, специальный военный операцийыш Те мобилизоватлыме лийында?
– Мобилизаций почеш кок ий наре СВО-што участвоватленам. Повестке толмо шукыштлан вучыдымо лийын, да мыят тыгай тыныс илышыште элым кредалме йӧн дене аралаш тӱҥалам манын шонен омыл. Кум тылзе учебко деч вара январьыште поезд дене Луганский областьыш наҥгаеныт. Тӱҥалтыште Лисичанск олаште шогенна. Тунам подваллаште иленна. Варажым ончыкырак, вес велыш, кусареныт.
– Туштыжо блиндажым ышташ логалын… Сандене окопымат шкеак чоҥенда да молыланат полшенда. Колынам, мастар плотник улыда.
– Чынак. Мыланем плотник паша, пу гыч тӱрлым чоҥаш келша. Жапше годым Ульяновск областьыште икмыняр пу черкым олмыктенна, чоҥенна. Курыкмарий район Сумки черкыштат тыршаш логалын. Сперацийыште блиндажымат, траншейымат тӱрлӧ йӧным кучылтын шкан келшышым ыштенна. Ме тушто оборонительный семын лийынна.
– Тугеже эреак передовойышто?
– Пел ий эреак, манаш лиеш, ончыко коштмо, икте-весым вашталтылынна. Обороныш взвод дене (25 еҥ дене), а передовойыш 3-5 еҥ дене коштынна.
– Шужашат, кылмашат логалын…
– Тӱрлыжат лийын. Лӱйкалымылан, да «кайык» шукылан кӧра жап дене вашталтын шуктен огынал. Сандене палемдыме кече деч шукыракат кучалтынна. Кочкаш, йӱаш лийын, но тудыжым кондаш йӧн укелан кӧра лӱдыкшыдымылыкым эскеренна. Тыге икмыняр кече йӱде-кочде окопышто иленна. Мланде йымалне пудештарымылан кӧра шалатен пытарыме верыште шинчымаштак малаш логалын. Буржуйко монь уке, тулым олташ огеш лий, сандене телым сайынак кылменна.
– Тыгай годым окоплык сортан полышыжым шижыда?
– Конешне. Поснак телым кӱлеш. Эсогыл чайым ырыктенна, кунамже сорта йырым-йыр чумырген шинчын ыренна. Пеленна налме годым передовойыштат, тӱткышым шотыш налын, пайдаланенна. Пӱгыльмӧ гыч ыштыме сортан шикшыже пешыжак огеш лек, сандене окопышто йӧнанрак.
– Специальный военный операцийыш логалмеке, Тендам могай шижмаш авалтен?
– Тӱҥалтыште тыглай коштынна, позицийыш монь луктыныт. Нимогай лӱдмаш лийын огыл. Кунам «кайык» снарядым кышкыме, артиллерий лӱйкалыме деч вара икте сусырген, весе… Тунам тӱткышым эскераш тӱҥалме. Ты але вес снаряд мыняр минут чоҥештымым паленна, кушко шылаш, кушкыла куржаш але мландыш камвочшашым ончылгоч шотыш налынна. Икманаш, шкем аралаш тыршенна. Мый штурмовой взводышто шотлалтынам. Кажне кечын лӱдыкшӧ лийын. Варажым мемнан батальон гыч группылан кугураклан шогалтеныт.
Икана штурм деч вара мӧҥгеш толшыла ӱмбакна снарядым кышкаш тӱҥалыныт. Кертмына семын куржынна, а мый, 46 ияшет, изиш ноенам, воронкыш тӧрштенам да лакыште киенам. Боевой йолташем-влак окоп марте куржыныт, но лӱдмышт дене изиш йоҥылыш лийыныт. Иктыже чот сусырген, а весыже, чаманаш гына кодеш, Провой кундем гыч салтак сӧӥ пасуэш вуйжым пыштен. Чоным коржтарыше, кумылым волтышо тат – боевой йолташ-влакын капыштымат луктедаш. Чот лӱйкалымылан кӧра южгунам тидыжымат ышташ йӧн лийын огыл.
– Анатолий Васильевич, Те сусыргенда? Коеш, ик йолыштыда протез?
– Штурм деч вара куржмо годым кӱшыч «кайык» гранатым шуэн, воктенемак пудештын. Мый моло дене пырля умбакыже куржаш манын чарнен шогальым да тыманмеш мландыш шуҥгалтым. Тыге икмыняр гана: шогалам, камвозам. Полшаш толыныт, но огеш кӱл манынам. Уке гын, нунат логалын кертыт. Жгут дене кылден, умбакыже кунамже нушкынам, кунамже пелйола тӧрштылын каенам. Куштылгырак лийже манын, рюзакымат шуэн коденам, но бронежилет ден каске пеленемак лийыныт, оружият. Тыге илыме блиндажыш кок шагатат пеле гыч миен шуынам.
– Медицине полыш шотышто кузерак?
– Кажне подразделенийыште, взводышто, ротышто медбрат уло. Сусыргышым, тӱрлӧ йӧным кучылтын, эвакуироватленна. Кунамже вачешак, носилкеш пыштен нумалме, мотоцикл денат луктынна. Блиндаж марте нушкын кайымем годым жгут лушкымылан кӧра мый вӱрым шуко йомдаренам. Медбрат штурмыш каен ыле, но ме чылан икымше полышым пуэн моштена, туныктеныт. Бинтоватленыт. Чечня гыч боец-шамыч системым ыштеныт. Тиде чот полшен. Варажым труба йымач черет дене ныл шагат наре луктыныт. Уке гын таче тыште омат шинче ыле, докан. Тау чылалан, боевой йолташем-шамычлан.
– Йолым арален кодаш йӧн лийын огыл мо?
– Уке. Йолемже коваштыште гына кечен. Коваштыжым кӱзӧ дене шкеак пӱчкын кудалтышым, но шӧнжым кертын омыл, утыждене корштен. Эрде пелен пыштышымат, боевой йолташ-влаклан пӱтыралза, маньым. Тӱҥжӧ – илыше улам. Санкт-Петербургышто пел ий госпитальыште эмлалтынам. Врач, медицине пашаеҥ, йолташ, лишыл еҥем-влакын поддержкышт, родо тукымемын полышыштлан, поро мутыштлан моткоч кугу тау.
– Поро паша поро денак пӧртылеш, маныт. Тидлан ӱшанеда?
– Ӱшанем. Чыла тиде уло. Аралымашым шижам. Лисичанскыште шогымо годым батюшка коштын, юмоҥа ден сортам пуэн. Варажым кажне штурм деч ончыч эреак юмоҥам луктынам, сортам чӱктенам, молитвам лудынам. Боевой йолташ-шамыч ончыч изиш ӧрмалген онченыт гын, варажым икте-коктын воктекем ушненыт. Йолташ-влаклан юмылтен ода мошто гынат, мом шонымыдам ойлыза, йодса, манынам. Тудо колеш, ужеш, садак полша. Мутат уке, кажнын шке пӱрымашыже, но тыгодым аралалташ садак кӱлеш.
– Гуманитар полыш миен шуын?
– Такшым чыла ситен. Полыш миен шуын. Адакшым мо кӱлешым йодмо почешат намиеныт. Южгунам шере кочкышым кочмо шуын. Йошкар-Ола гыч Михаил Паромонов (позывнойжо – «Днепр», тудат сусырген) чот полшен, ой-каҥашым пуэн. Мӧҥгӧ гычат посылкым колтеныт. Изирак ӱдырем серышым возен. Йоча-шамычын кумылаҥдыше серышышт чоным луштарен. Черет дене лудынна.
– Боевой йолташ-влаклан тыланымашда могай лиеш?
– Шкештым аралышт. Адакшым СВО-шко толшо у салтак-влакланат полшыман, туныктыман. Уке гын шукынжо, снаряд толын вочмеке, трукышто мом ышташ огыт пале. Тыгай годым писылык, реакций манмет кӱлыт. Уш-акыл яндар лийшаш, а икте-весылан полшыде нигузе. Аралыза шкендам.
– Те следж-хоккей командыш ушненда. Тидын нерген кушеч пален налында?
– Верысе «Защитники Отечества» фонд гоч пален налынам. Госпитальыште пел ий, 4 июнь гыч 27 ноябрь марте, киенам. Эсогыл тушкат йыҥгыртеныт. Вучена, маныныт. Мӧҥгӧ пӧртылмекем, кум кече гычак тушко миенам. Джержинскыште следж-хоккей дене чемпионатын финалышкыже намиеныт. Келшен. Меат, икмыняр еҥ, сусыр-шамычлан келыштарыме инвентарьыш, издерыш, шинчын онченна. Тӱҥалтыште камвозынна монь, но варажым келшен веле. Марий Элыштат командым чумыраш лийыныт, мый тореш омыл.
– Анатолий Васильевич, пеҥгыде койыш-шоктышдам арален кодыза. Шонымашда шукталтше да спортышто сай результатым тыланем.
– Тау. Тыршымына арам огеш лий, шонем. Юмо дене пырля чыла сай лиеш. Чылалан тыныс кавам тыланем.
Елена Эшкинина
Следующая публикация
Комментарии 2