۱۳۸.

وَقَالُوا هَٰذِهِ أَنْعَامٌ وَحَرْثٌ حِجْرٌ لَا يَطْعَمُهَا إِلَّا مَنْ نَشَاءُ بِزَعْمِهِمْ وَأَنْعَامٌ حُرِّمَتْ ظُهُورُهَا وَأَنْعَامٌ لَا يَذْكُرُونَ اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهَا افْتِرَاءً عَلَيْهِ ۚ سَيَجْزِيهِمْ بِمَا كَانُوا يَفْتَرُونَ
138. Ular o‘zlaricha: «Mana bu hayvon va ekinlar harom, ularni faqat biz xoxlagan kishilargina (ya’ni butxona xizmatchilari va er kishilargina) yeydilar. Bu hayvonlarni esa minish harom qilingan, dedilar. Ular hayvonlarni (so‘yishda) Allohniig nomini zikr qilmaydilar, (balki butlarning nomini aytadilar va mana shu qilmishlarini Alloh amri deb) U zotga tuhmat qiladilar. Yaqinda bu tuhmatlari sababli ularga O’zi jazo berajak.
أَنْعَامٌ—
corva hayvonlari;
حَرْثٌ—
ishlov berilgan yer; shudgor;
حِجْرٌ—
ta'qiqlangan narsa; harom qilingan narsa;
زَعْمٌ—
gumon qilish;
حُرِّمَتْ—
harom qilindi;
ب~ه ظُهرٌ ko'p ظُهُورٌ—
orqa tomon; bel;
حُرِّمَتْ ظُهُورُهَا—
Minish harom qilingan;
إِفْتِرَاءٌ—
tuhmat; uydirma; bo'hton;
سَيَجْزِيهِمْ بِمَا كَانُوا يَفْتَرُونَ—
Yaqinda bu tuhmatlari sababli ularga O’zi jazo berajak;
——————
۱۳۹.
وَقَالُوا مَا فِي بُطُونِ هَٰذِهِ الْأَنْعَامِ خَالِصَةٌ لِذُكُورِنَا وَمُحَرَّمٌ عَلَىٰ أَزْوَاجِنَا ۖ وَإِنْ يَكُنْ مَيْتَةً فَهُمْ فِيهِ شُرَكَاءُ ۚ سَيَجْزِيهِمْ وَصْفَهُمْ ۚ إِنَّهُ حَكِيمٌ عَلِيمٌ
139. Ular: «Mana bu hayvonlarning qorinlaridagi narsalar faqat erkaklarimiz uchundir, xotinlarimizga esa haromdir», dedilar. Agar u narsa (ya’ni homila) o‘lik bo‘lsa, u holda hammalari sherikdirlar (ya’ni erkak-xotin hammalari yeyishaveradi). Yaqinda bunday (o‘zlaricha halol-harom deb) sifatlaganlari uchun ularga O’zi jazo berajak. Albatta, U hikmat va bilim sohibidir.
خَالِصَةٌ—
tegishli bo'lmoq;
لِذُكُورِنَا—
Erkaklarimiz uchun;
مُحَرَّمٌ—
1) ta'qiqlangan, harom qilingan; 2) ta'qiqlangan;
مَيْتَةٌ—
o'limtik, o'laksa;
شُرَكَاءُ—
Sheriklar;
سَيَجْزِيهِمْ—
Ularni jazolaydi;
وَصْفٌ—
1) vasf, tavsiflash; 2) belgi, alomat; 3) sifat;
إِنَّهُ حَكِيمٌ عَلِيمٌ—
Albatta, U hikmat va bilim sohibidir;
——————
۱۴۰.
قَدْ خَسِرَ الَّذِينَ قَتَلُوا أَوْلَادَهُمْ سَفَهًا بِغَيْرِ عِلْمٍ وَحَرَّمُوا مَا رَزَقَهُمُ اللَّهُ افْتِرَاءً عَلَى اللَّهِ ۚ قَدْ ضَلُّوا وَمَا كَانُوا مُهْتَدِينَ
140. O’z bolalarini aqlsizlik qilib johillik bilan o‘ldirgan va Allohga tuhmat qilib Alloh bergan rizqni harom qilib olgan kimsalar muhaqqaqki, (o‘zlariga) ziyon qildilar. Ular aniq adashdilar va To‘g‘ri Yo‘lga yurguvchi bo‘lmadilar.
خَسِرَ—
1) yo'qotmoq (n.nidir); mahrum bo'lmoq (n.dandir); zarar ko'rmoq; 2) yutqizmoq (urushda, pulni); 3) yo'lni yo'qotmoq, adashmoq; 4) halok bo'lmoq;
سَفِهَ—
1) ahmoq, esi past bo'lmoq; 2) surbet, qo'pol bo'lmoq; 3) isrofgar bo'lmoq;
بِغَيْرِ عِلْمٍ—
Bilimsizlik bilan;
حَرَّمَ—
1) ta'qiqlamoq; 2) tashlamoq, to'xtatmoq;
رَزَقَ—
Rizq bermoq;
إِفْتِرَاءٌ—
tuhmat; uydirma; bo'hton;
عَلَى اللَّهِ—
Allohni sha'niga;
قَدْ ضَلُّوا—
Ular aniq adashdilar;
وَمَا كَانُوا مُهْتَدِينَ—
va To‘g‘ri Yo‘lga yurguvchi bo‘lmadilar;
——————
۱۴۱.
وَهُوَ الَّذِي أَنْشَأَ جَنَّاتٍ مَعْرُوشَاتٍ وَغَيْرَ مَعْرُوشَاتٍ وَالنَّخْلَ وَالزَّرْعَ مُخْتَلِفًا أُكُلُهُ وَالزَّيْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهًا وَغَيْرَ مُتَشَابِهٍ ۚ كُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُوا حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِ ۖ وَلَا تُسْرِفُوا ۚ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ
141. U (so‘ritoklarga) ko‘tariluvchi va ko‘tarilmaydigan bog‘larni, xurmozorlar va mevalarni, xilma-xil bo‘lgan ekinlarni, (barglari) bir-biriga o‘xshagan va (mevalari esa) o‘xshamagan zaytun va anorlarni yaratgan zotdir. Mevalaganda mevasidan yenglar, o‘rim-terim kunida (bechora-miskinlarga) haqqini beringlar va isrof qilmanglar! Albatta, U isrof qiluvchilarni sevmas.
أَنْشَأَ—
1) qurmoq, bino qilmoq, paydo qilmoq, yasamoq; 2) tashkil qilmoq, tuzmoq, o'rnatmoq; 3) tuzmoq, ijod etmoq;
جَنَّاتٍ—
Bog'lar;
جَنَّاتٍ مَعْرُوشَاتٍ—
(ishkomlarga) ko'tariladigan bog'lar;
نَخْلٌ—
jam. palmalar; xurmo mevalari;
زَرْعٌ—
1) o'tqazish, ekish; 2) yer haydash, qayta ishlov berish;
مُخْتَلِفٌ—
turli xil, har xil; farqli (n.dandir عن);
أُكْلٌ—
1) yemish, ovqat; 2) meva;
مُخْتَلِفًا أُكُلُهُ—
Turli hil mevalari;
زَيْتُونٌ—
jam. zaytun daraxtlari, zaytunlar;
رُمَّانٌ—
jam. bot. anorlar (daraxti va mevasi);
مُتَشَابِهٌ—
1) o'xshash, o'xshagan; 2) bir xil;
أَثْمَرَ—
meva bermoq;
حَصَادٌ—
o'rish, terim vaqti;
مُسْرِفٌ—
1) isrof qiluvchi; 2) me'yordan, haddan oshuvchi;
——————
۱۴۲.
وَمِنَ الْأَنْعَامِ حَمُولَةً وَفَرْشًا ۚ كُلُوا مِمَّا رَزَقَكُمُ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ ۚ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ
142. Hayvonlardan yuk tashuvchilarni va (so‘yish uchun) yotqiziladigan hayvonlarni (yaratdi). Alloh sizlarga rizq qilib bergan narsalardan yenglar va (o‘zingizcha halol, harom deb) shaytonning izidan ergashmanglar! Albatta, u (shayton) sizlarga ochiq dushmandir.
حَمُولَةً—
yuk ko'taruvchi;
فَرْشٌ—
Yotqiziladigan, to'shaladigan;
إِتَّبَعَ—
ergashmoq, yurmoq (k.ningdir, n.ningdir ortidan);
خُطْوَةٌ—
Qadam kengligi, izi;
وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ—
va shaytonning izidan ergashmanglar!;
إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ—
Albatta, u (shayton) sizlarga ochiq dushmandir;
——————
۱۴۳.
ثَمَانِيَةَ أَزْوَاجٍ ۖ مِنَ الضَّأْنِ اثْنَيْنِ وَمِنَ الْمَعْزِ اثْنَيْنِ ۗ قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَيَيْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحَامُ الْأُنْثَيَيْنِ ۖ نَبِّئُونِي بِعِلْمٍ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ
143. Sakkizta juftni (yaratdi). Qo‘ydan ikkini (ya’ni erkak va urg‘ochini), echkidan ikkini (yaratdi). O’zlaricha harom qilib oluvchi mushriklarga ayting: «(Alloh bu hayvonlardan) ikkala erkagini harom qilganmi yo ikkala urg‘ochisinimi, yoki ikkala urg‘ochining bachadonlarida bo‘lgan homilanimi?! Agar rostgo‘y bo‘lsangizlar, biron hujjat bilan menga xabar beringlar-chi?!»
ثَمَانِيَةَ أَزْوَاجٍ—
Sakkizta juftni;
ضَأْنٌ—
jam. sovliq qo'ylar (shu jumladan qo'chqorlar);
مِنَ الضَّأْنِ اثْنَيْنِ—
Qo‘ydan ikkini;
مَعَزٌ—
jam. ko'p. echkilar;
وَمِنَ الْمَعْزِ اثْنَيْنِ—
echkidan ikkini;
إِشْتَمَلَ—
1) o'ranmoq (n.gadir tush.k. yoki بـ); shun. 2) egallamoq, o'z ichiga kiritmoq (n.nidir على);
رَحْمٌ—
anat. bachadon;
أَرْحَامُ الْأُنْثَيَيْنِ—
ikkala urg‘ochining bachadonlari;
——————
۱۴۴.
وَمِنَ الْإِبِلِ اثْنَيْنِ وَمِنَ الْبَقَرِ اثْنَيْنِ ۗ قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَيَيْنِ أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحَامُ الْأُنْثَيَيْنِ ۖ أَمْ كُنْتُمْ شُهَدَاءَ إِذْ وَصَّاكُمُ اللَّهُ بِهَٰذَا ۚ فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَىٰ عَلَى اللَّهِ كَذِبًا لِيُضِلَّ النَّاسَ بِغَيْرِ عِلْمٍ ۗ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ
144. Tuyadan ikkini, qora moldan ikkini (yaratdi). Ayting: «Ikkala erkagini harom qilganmi yo ikkala urg‘ochisinimi, yoki ikkala urg‘ochining qorinlarida bo‘lgan homilanimi?! Yoki Alloh sizlarni shunga (ya’ni harom qilishga) buyurgan paytida guvoh bo‘lganmidingizlar?! Bilmagan holda odamlarni yo‘ldan ozdirish uchun Alloh sha’niga yolg‘on to‘qigan kimsadan ham zolimroq kim bor?! Albatta, Alloh zolim qavmni hidoyat qilmas.
إِبِلٌ—
jam. tuyalar;
وَمِنَ الْإِبِلِ اثْنَيْنِ—
Tuyadan ikkini;
وَمِنَ الْبَقَرِ اثْنَيْنِ—
qora moldan ikkini;
قُلْ آلذَّكَرَيْنِ حَرَّمَ أَمِ الْأُنْثَيَيْنِ—
Ayting: «Ikkala erkagini harom qilganmi yo ikkala urg‘ochisinimi»;
إِشْتَمَلَ—
1) o'ranmoq (n.gadir tush.k. yoki بـ); shun. 2) egallamoq, o'z ichiga kiritmoq (n.nidir على);
أَمَّا اشْتَمَلَتْ عَلَيْهِ أَرْحَامُ الْأُنْثَيَيْنِ—
yoki ikkala urg‘ochining qorinlarida bo‘lgan homilanimi?!
أَمْ كُنْتُمْ شُهَدَاءَ—
yoki sizlar guvoh bo‘lganmidingizlar?!;
وَصَّى—
1) ko'rsatma bermoq (n.dir haqida); tavsiya qilmoq n.nidir بـ); shun. 2) buyurtma bermoq (n.nidir);
إِذْ وَصَّاكُمُ اللَّهُ بِهَٰذَا—
Alloh sizlarni shunga buyurgan paytida;
فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَىٰ عَلَى اللَّهِ كَذِبًا—
Alloh sha’niga yolg‘on to‘qigan kimsadan ham zolimroq kim bor?!;
لِيُضِلَّ النَّاسَ بِغَيْرِ عِلْمٍ—
Bilmagan holda odamlarni yo‘ldan ozdirish uchun;
إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ—
Albatta, Alloh zolim qavmni hidoyat qilmas;
——————
۱۴۵.
قُلْ لَا أَجِدُ فِي مَا أُوحِيَ إِلَيَّ مُحَرَّمًا عَلَىٰ طَاعِمٍ يَطْعَمُهُ إِلَّا أَنْ يَكُونَ مَيْتَةً أَوْ دَمًا مَسْفُوحًا أَوْ لَحْمَ خِنْزِيرٍ فَإِنَّهُ رِجْسٌ أَوْ فِسْقًا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ ۚ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ فَإِنَّ رَبَّكَ غَفُورٌ رَحِيمٌ
145. Ayting: «Menga vahiy qilingan Qur’onda yeydigan kishi uchun xarom qilingan narsani ko‘rmayapman. Magar o‘laksa yo to‘kilgan qon, yoki to‘ng‘iz go‘shti bo‘lsa - chunki u haromdir,— yoxud Allohdan o‘zga uchun atalgan fosiqlik bo‘lsa (haromdir). Bas, kim zolim va tajovuzkor bo‘lmagan holda muztar bo‘lib qolsa (masalan, ochlikdan o‘lmaslik uchun, u narsalardan yeyish bilan gunohkor bo‘lmas, zero) Parvardigoringiz mag‘firatli, mehribondir.
لَا أَجِدُ—
Topmayabman;
فِي مَا أُوحِيَ إِلَيَّ—
«menga vahiy qilingan narsada»;
مُحَرَّمٌ—
1) ta'qiqlangan, harom qilingan; 2) ta'qiqlangan;
عَلَىٰ طَاعِمٍ يَطْعَمُهُ—
uni yeydigan kishi uchun;
إِلَّا أَنْ يَكُونَ مَيْتَةً—
Magar o‘laksa bo'lsa;
مَسْفُوحًا—
To'kilgan, oqizilgan;
أَوْ دَمًا مَسْفُوحًا—
yo to‘kilgan qon;
أَوْ لَحْمَ خِنْزِيرٍ—
yoki to‘ng‘iz go‘shti bo‘lsa;
رِجْسٌ—
1) kir, yaramaslik, jirkanchlik, qabihliklar; 2) yomon;
فِسْقٌ—
buzuqlik, axloqsizlik;
أَوْ فِسْقًا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهِ بِهِ—
yoxud Allohdan o‘zga uchun atalgan fosiqlik bo‘lsa (haromdir);
إِضْطِرَارٌ—
1) majburiylik; zaruriyat; 2) majbur bo'lish;
بَاغٍ—
1. jabrlovchi; adolatsizlik qiluvchi; 2. zolim, mustabid;
فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ—
Bas, kim zolim va tajovuzkor bo‘lmagan holda muztar bo‘lib qolsa;
عَادٍ—
ko'p. عَدِيَةٌ ko'p. عُدَاةٌ dushmanlik qiluvchi, duhmanlik ruhidagi; vahshiy;
وَلَا عَادٍ—
tajovuzkor bo‘lmagan holda;
فَإِنَّ رَبَّكَ غَفُورٌ رَحِيمٌ—
Bas, albatta Parvardigoringiz mag‘firatli, mehribondir;
——————
۱۴۶.
وَعَلَى الَّذِينَ هَادُوا حَرَّمْنَا كُلَّ ذِي ظُفُرٍ ۖ وَمِنَ الْبَقَرِ وَالْغَنَمِ حَرَّمْنَا عَلَيْهِمْ شُحُومَهُمَا إِلَّا مَا حَمَلَتْ ظُهُورُهُمَا أَوِ الْحَوَايَا أَوْ مَا اخْتَلَطَ بِعَظْمٍ ۚ ذَٰلِكَ جَزَيْنَاهُمْ بِبَغْيِهِمْ ۖ وَإِنَّا لَصَادِقُونَ
146. Yahudiy bo‘lgan kimsalarga barcha tuyoqlilarni harom qildik. Mol-qo‘ydan ular uchun yog‘larni harom qildik. Magar biqinlaridagi yo ichlaridagi, yoki suyakka aralashgan yog‘largina (harom emasdir). Zolimliklari sababli ularni shunday jazoladik. Albatta, Biz rost so‘zlaguvchimiz.
وَعَلَى الَّذِينَ هَادُوا—
Yahudiy bo‘lgan kimsalarga;
حَرَّمَ—
1) ta'qiqlamoq; 2) tashlamoq, to'xtatmoq;
كُلَّ ذِي ظُفُرٍ—
barcha tuyoqlilarni;
غَنَمٌ—
jam. qo'ylar;
شَحْمٌ—
yog', moy;
حَمَلَ—
1) olib bormoq, tashimoq, ko'tarib bormoq; eltmoq, tashib yurmoq, olib o'tmoq; 2) yuk olmoq, ko'tarmoq;
إِلَّا مَا حَمَلَتْ ظُهُورُهُمَا—
faqat orqalarida olib yuradigan narsa (biqin yog'i);
حَوِيَّةٌ—
ich, ichak-chovoq;
أَوِ الْحَوَايَا—
yo ichlaridagi;
إِخْتَلَطَ—
1) aralashmoq; 2) qorishmoq;
أَوْ مَا اخْتَلَطَ بِعَظْمٍ—
yoki suyakka aralashgan yog‘largina;
بَغْىٌ—
adolatsizlik, jabr;
ذَٰلِكَ جَزَيْنَاهُمْ بِبَغْيِهِمْ—
Zolimliklari sababli ularni shunday jazoladik;
صَادِقٌ—
1) haqiqatgo'y, samimiy; 2) haqiqiy, chin;
وَإِنَّا لَصَادِقُونَ—
Albatta, Biz rost so‘zlaguvchimiz;
——————
۱۴۷.
فَإِنْ كَذَّبُوكَ فَقُلْ رَبُّكُمْ ذُو رَحْمَةٍ وَاسِعَةٍ وَلَا يُرَدُّ بَأْسُهُ عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِينَ
147. Endi agar sizni yolg‘onchi qilsalar, ayting: «Parvardigoringiz cheksiz mehribondir, ammo Uning azobi biron jinoyatchi qavmdan qaytarilmas».
فَإِنْ كَذَّبُوكَ—
Endi agar sizni yolg‘onchi qilsalar;
وَاسِعٌ—
keng, bepoyon, ko'lamdor;
فَقُلْ رَبُّكُمْ ذُو رَحْمَةٍ وَاسِعَةٍ—
ayting: «Parvardigoringiz cheksiz mehribondir»;
بَأْسٌ—
1) qudrat, quvvat, kuch; 2) qudratli, kuchli;
مُجْرِمٌ—
Jinoyatchi;
وَلَا يُرَدُّ بَأْسُهُ عَنِ الْقَوْمِ الْمُجْرِمِينَ—
ammo Uning azobi biron jinoyatchi qavmdan qaytarilmas;
——————
۱۴۸.
سَيَقُولُ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا أَشْرَكْنَا وَلَا آبَاؤُنَا وَلَا حَرَّمْنَا مِنْ شَيْءٍ ۚ كَذَٰلِكَ كَذَّبَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ حَتَّىٰ ذَاقُوا بَأْسَنَا ۗ قُلْ هَلْ عِنْدَكُمْ مِنْ عِلْمٍ فَتُخْرِجُوهُ لَنَا ۖ إِنْ تَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنْ أَنْتُمْ إِلَّا تَخْرُصُونَ
148. Hali mushrik bo‘lgan kimsalar: «Agar Alloh xoxlaganida biz ham, ota-bobolarimiz ham na mushrik bo‘lgan va na biron narsani harom qilib olgan bo‘lur edik», dedilar. Ulardan avvalgilari ham to azobimizni totgunlaricha (o‘z payg‘ambarlarini) mana shunday yolg‘onchi qilganlar. Ayting (ey Muhammad): «Huzuringizda bizga ko‘rsatadigan (aytayotgan so‘zlaringizni tasdiqlovchi) biron hujjatingiz bormi? Sizlar faqat gumonga ergashmoqdasiz, sizlar faqat yolg‘on so‘zlamoqdasiz!»
سَيَقُولُ الَّذِينَ أَشْرَكُوا—
Mushrik bo'lgam kimsalar aytmoqdalarki;
لَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا أَشْرَكْنَا وَلَا آبَاؤُنَا—
Agar Alloh hoxlaganida edi, biz ham, ota bobolarimiz ham shirk keltirmas edik;
وَلَا حَرَّمْنَا مِنْ شَيْءٍ—
Va hech narsani harom qilib olmas edik;
كَذَٰلِكَ كَذَّبَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ حَتَّىٰ ذَاقُوا بَأْسَنَا—
Shuningdek ulardan avvalgi kimsalar ham Bizning azobimizni totib ko'rgunlaricha xaqni yolg'on dedilar;
قُلْ هَلْ عِنْدَكُمْ مِنْ عِلْمٍ فَتُخْرِجُوهُ لَنَا—
Ayting, "sizlarning huzuringizda Bizga chiqarib ko'rsatadigan bilim bormi";
إِنْ تَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ—
Sizlar faqat gumonga ergashmoqdasizlar;
خَرَصَ—
1) faraz qilmoq, taxmin qilmoq; 2) yolg'on gapirmoq, aldamoq;
وَإِنْ أَنْتُمْ إِلَّا تَخْرُصُونَ—
sizlar faqat yolg‘on so‘zlamoqdasiz!;
——————
۱۴۹.
قُلْ فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ ۖ فَلَوْ شَاءَ لَهَدَاكُمْ أَجْمَعِينَ
149. Ayting: «Yetuk hujjat faqat Allohning hujjatidir. Bas, agar xoxlaganida barchangizni hidoyat qilgan bo‘lur edi».
قُلْ فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبَالِغَةُ—
Ayting: «Yetuk hujjat faqat Allohning hujjatidir»;
فَلَوْ شَاءَ لَهَدَاكُمْ أَجْمَعِينَ—
Bas, agar xoxlaganida barchangizni hidoyat qilgan bo‘lur edi;
——————
۱۵۰.
قُلْ هَلُمَّ شُهَدَاءَكُمُ الَّذِينَ يَشْهَدُونَ أَنَّ اللَّهَ حَرَّمَ هَٰذَا ۖ فَإِنْ شَهِدُوا فَلَا تَشْهَدْ مَعَهُمْ ۚ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَالَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ وَهُمْ بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ
150. Ayting: «Alloh mana shu (mazkur narsalarni) harom qilganiga guvoxlik beradigan guvoxlaringizni keltiringiz!» Endi agar ular guvohlik bersalar ham, siz ular bilan guvoxlik bermang (ya’ni ularning bergan guvoxliklariga ishonmang)! Va Bizniig oyatlarimizni yolg‘on deydigan, oxiratga iymon keltirmaydigan kimsalarning havoyi nafslariga ergashmang! Ular Parvardigorlariga (o‘zgalarni) tenglashtirurlar.
هَلُمَّ—
shoshil! bu yoqqa kel!;
قُلْ هَلُمَّ شُهَدَاءَكُمُ الَّذِينَ يَشْهَدُونَ أَنَّ اللَّهَ حَرَّمَ هَٰذَا—
«Buni Alloh harom qilganiga guvohlik beradigan guvohlaringizni keltiringlar» deb ayting!;
فَإِنْ شَهِدُوا فَلَا تَشْهَدْ مَعَهُمْ—
agar ular guvohlik bersalar ham, siz ular bilan guvoxlik bermang!;
وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا—
Va Bizniig oyatlarimizni yolg‘on deydigan kimsalarning havoyi nafslariga ergashmang!;
وَالَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ—
va oxiratga iymon keltirmaydigan kimsalarning!;
عَدَلَ—
tenglashtirmoq;
وَهُمْ بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ—
Ular Parvardigorlariga (o‘zgalarni) tenglashtirurlar;
——————
۱۵۱.
قُلْ تَعَالَوْا أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ ۖ أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا ۖ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا ۖ وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ مِنْ إِمْلَاقٍ ۖ نَحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَإِيَّاهُمْ ۖ وَلَا تَقْرَبُوا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ ۖ وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ ۚ ذَٰلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ
151. Ayting: «Kelinglar, Parvardigoringiz sizlarga harom qilgan narsalarni tilovat qilib beray. U zotga biron narsani sherik qilmangiz: ota-onaga yaxshilik qilingiz; bolalaringizni kambag‘allikdan (qo‘rqib) o‘ldirmangiz — Biz sizlarni ham, ularni ham rizqlantirurmiz — buzuq ishlarning oshkorasiga ham, maxfiysiga ham yaqinlashmangiz; Alloh (o‘ldirishni) harom qilgan jonlarni o‘ldirmangiz, magar haq bilan (ya’ni qasos olish uchun yo murtad bo‘lgani, yoki zino qilgani uchun shariat hukmi bilan o‘ldirishingiz mumkin). Shoyad aql yurgizarsiz, deb sizlarni mana shu narsalarga buyurdi.
قُلْ تَعَالَوْا—
"Kelinglar" deb ayting!;
أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمْ عَلَيْكُمْ—
Rabbingiz sizlarga harom qilgan narsalarni tilovat qilib beray!;
أَلَّا تُشْرِكُوا بِهِ شَيْئًا—
U zotga hech narsani sherik qilmanglar!;
وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا—
va ota onangizga yahshilik qilinglar!;
إِمْلاَقٌ—
kambag'allik holati, qashshoqlik, ochlik;
وَلَا تَقْتُلُوا أَوْلَادَكُمْ مِنْ إِمْلَاقٍ—
bolalaringizni kambag‘allikdan (qo‘rqib) o‘ldirmangiz!;
نَحْنُ نَرْزُقُكُمْ وَإِيَّاهُمْ—
sizlarga ham, ularga ham Biz rizq berurmiz!;
وَلَا تَقْرَبُوا الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ—
buzuq ishlarning oshkorasiga ham, maxfiysiga ham yaqinlashmangiz;
وَلَا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ—
Alloh (o‘ldirishni) harom qilgan jonlarni o‘ldirmangiz, magar haq bilan;
وَصَّى—
1) ko'rsatma bermoq (n.dir haqida); tavsiya qilmoq n.nidir بـ); shun. 2) buyurmoq (n.nidir);
ذَٰلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ—
sizlarni mana shu narsalarga buyurdi;
لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ—
Shoyad aql yurgizarsiz;
——————
۱۵۲.
وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ حَتَّىٰ يَبْلُغَ أَشُدَّهُ ۖ وَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ ۖ لَا نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا ۖ وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَىٰ ۖ وَبِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا ۚ ذَٰلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ
152. Yetimning moliga to voyaga yetgunicha faqat eng chiroyli yo‘l bilan yaqinlashingiz! O’lchov va tarozini adolat bilan to‘la tortingiz! Biz hech bir jonni toqatidan tashqari narsaga taklif qilmaymiz. So‘zlaganingizda (guvoxlik berganingizda) garchi qarindoshingiz bo‘lsa ham adolat qilingiz! Allohga bergan ahdingizga vafo qilingiz! Shoyad eslatma (nasihat) olursiz, deb sizlarni mana shu narsaga buyurdi.
وَلَا تَقْرَبُوا مَالَ الْيَتِيمِ—
Yetimning moliga yaqinlashingiz;
إِلَّا بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ—
faqat eng chiroyli yo‘l bilangina (yaqinlashing)!;
بَلَغَ—
1) yetmoq; 2) balog'atga, voyaga yetmoq; o'smir bo'lmoq;
أَشُدٌّ—
yetilganlik, balog'atga yetganlik;
حَتَّىٰ يَبْلُغَ أَشُدَّهُ—
to voyaga yetgunicha;...
أَوْفَى—
1) to'liq bajarmoq; 2) to'liq tortmoq;
كَيْلٌ—
o'lchov;
مِيزَانٌ—
1) mezon, tarozi; 2) muvozanat;
قِسْطٌ—
1. adolatli (jins va sonda o'zgarmaydigan); 2. adolatlilik;
وَأَوْفُوا الْكَيْلَ وَالْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ—
O’lchov va tarozini adolat bilan to‘la tortingiz!;
كَلَّفَ—
majburiyatga kiritmoq, zimmasiga yuklamoq; topshirmoq;
وُسْعٌ—
kuch, qobiliyat, imkoniyat;
لَا نُكَلِّفُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا—
Biz hech bir jonni toqatidan tashqari narsaga taklif qilmaymiz;
وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا—
So‘zlaganingizda adolat qilingiz!;
قُرْبَى—
yaqinlik, qarindoshlik; ~ ذوو ال qarindoshlar;
وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَىٰ—
garchi qarindoshingiz bo‘lsa ham;...
وَبِعَهْدِ اللَّهِ أَوْفُوا—
Allohga bergan ahdingizga vafo qilingiz!;
وَصَّى—
1) ko'rsatma bermoq (n.dir haqida); tavsiya qilmoq n.nidir بـ); shun. 2) buyurmoq (n.nidir);
تَذَكَّرَ—
eslamoq, eslatma olmoq;
ذَٰلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ—
Shoyad eslatma (nasihat) olursiz, deb sizlarni mana shu narsaga buyurdi;
——————
۱۵۳.
وَأَنَّ هَٰذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ ۖ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ سَبِيلِهِ ۚ ذَٰلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
153. Albatta, mana shu Mening To‘g‘ri Yo‘limdir. Bas, shu yo‘lga ergashinglar! (Boshqa) yo‘llarga ergashmangizki, ular sizlarni Uning yo‘lidan uzib qo‘yar. Shoyad taqvo qilsangiz, deb sizlarni mana shu narsalarga buyurdi.
صِرَاطِي—
Mening yo'lim;
مُسْتَقِيمٌ—
1) to'g'ri; tekis; 2) tik turuvchi; 3) haqqoniy;
وَأَنَّ هَٰذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا—
Albatta, mana shu Mening To‘g‘ri Yo‘limdir;
إِتَّبَعَ—
ergashmoq;
سبُلٌ—
yo'llar;
وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ—
(Boshqa) yo‘llarga ergashmanglar;
تَفَرَّقَ—
1) bo'linmoq; 2) tarqalishmoq, ayrilmoq; tarqalib ketmoq;
فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَنْ سَبِيلِهِ—
ular sizlarni Uning yo‘lidan tarqatib yuborurlar;
وَصَّى—
1) ko'rsatma bermoq (n.dir haqida); tavsiya qilmoq n.nidir بـ); shun. 2) buyurmoq (n.nidir);
إِتَّقَى—
1) o'zini tiymoq, saqlanmoq; himoyalanmoq; 2) qo'rqmoq (n.dandir); اللّه ~ din. Allohdan qo'rqinchda bo'lmoq;
ذَٰلِكُمْ وَصَّاكُمْ بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ—
Shoyad taqvo qilsangiz, deb sizlarni mana shu narsalarga buyurdi;
——————
۱۵۴.
ثُمَّ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ تَمَامًا عَلَى الَّذِي أَحْسَنَ وَتَفْصِيلًا لِكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً لَعَلَّهُمْ بِلِقَاءِ رَبِّهِمْ يُؤْمِنُونَ
154. Yana (bilingizki), chiroyli amal qilgan zotlarga (ne’matimizni) komil qilib berish va barcha narsani aniq bayon qilish uchun hamda hidoyat va rahmat bo‘lsin, deb Musoga Kitob (Tavrot) ato etdik. Shoyad (bani Isroil) Parvardigorlariga ro‘baro' bo‘lishlariga iymon keltirsalar.
آتَى—
bermoq, olib kelmoq, keltirmoq;
تَمَامٌ—
1. to'liq, mukammal; 2. to'liqlik; mukammallik; butunlay; mutlaqo; to'liq, butunlay;
أَحْسَنَ—
a'lo darajada qilmoq, yaxshi qilmoq; muruvvat qilmoq, yaxshilik qilmoq;
عَلَى الَّذِي أَحْسَنَ—
chiroyli amal qilgan zotlarga;
تَفْصِيلٌ—
batafsil bayon qlish, tafsilotlar, batafsil ma'lumotlar;
وَتَفْصِيلًا لِكُلِّ شَيْءٍ—
va barcha narsani aniq bayon qilish uchun;
وَهُدًى وَرَحْمَةً—
hidoyat va rahmat bo‘lsin, deb;
لِقَاءٌ—
1) uchrashuv, yo'liqish;
لَعَلَّهُمْ بِلِقَاءِ رَبِّهِمْ يُؤْمِنُونَ—
Shoyad ular (bani Isroil) Parvardigorlariga ro‘baro' bo‘lishlariga iymon keltirsalar;
——————
۱۵۵.
وَهَٰذَا كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ مُبَارَكٌ فَاتَّبِعُوهُ وَاتَّقُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ
155. Mana bu Kitob esa Biz nozil qilgan muborak Qur’ondir! Bas, unga ergashingiz va (Allohdan) qo‘rqingiz! Shoyad rahmatga erishsangizlar.
أَنْزَلَ—
1) tushirmoq; 2) din. nozil qilmoq (vahiy);
مُبَارَكٌ—
muborak, baxayr, muvaffaqiyatli, baxtli;
إِتَّبَعَ—
ergashmoq;
إِتَّقَى—
1) o'zini tiymoq, saqlanmoq; himoyalanmoq; 2) qo'rqmoq (n.dandir); اللّه ~ din. Allohdan qo'rqinchda bo'lmoq;
لَعَلَّ—
bo'lishi mumkin, shoyadki, balki, ehtimol;
رَحِمَ—
ayamoq; achinmoq; kechirmoq; rahmi kelmoq;
——————
۱۵۶.
أَنْ تَقُولُوا إِنَّمَا أُنْزِلَ الْكِتَابُ عَلَىٰ طَائِفَتَيْنِ مِنْ قَبْلِنَا وَإِنْ كُنَّا عَنْ دِرَاسَتِهِمْ لَغَافِلِينَ
۱۵۷.
أَوْ تَقُولُوا لَوْ أَنَّا أُنْزِلَ عَلَيْنَا الْكِتَابُ لَكُنَّا أَهْدَىٰ مِنْهُمْ ۚ فَقَدْ جَاءَكُمْ بَيِّنَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ ۚ فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَذَّبَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَصَدَفَ عَنْهَا ۗ سَنَجْزِي الَّذِينَ يَصْدِفُونَ عَنْ آيَاتِنَا سُوءَ الْعَذَابِ بِمَا كَانُوا يَصْدِفُونَ
156-157. «Bizdan avvalgi ikki toifaga kitob nozil bo‘lgan, biz esa ularning darslarini o‘rganishdan g‘ofilmiz» demaslaringiz uchun yoki: «Agar bizga kitob nozil qilinganida, ulardan to‘g‘riroq yo‘lda bo‘lur edik», demaslaringiz uchun (sizlarga bu Qur’onni nozil qildik). Endi sizlarga Parvardigoringizdan hujjat, hidoyat va raxmat keldi. Bas, Allohning oyatlarini yolg‘on degan va ulardan yuz o‘girgan kimsadan ham zolimroq kim bor?! Yaqinda oyatlarimizdan yuz o‘girgan kimsalarni yuz o‘giruvchi bo‘lganlari sababli yomon azob bilan jazolagaymiz.
طَائِفَتَيْنِ—
ikki toifa;
مِنْ قَبْلِنَا—
bizdan oldingi;
دِرَاسَةٌ—
o'rganish, o'qish, ta'lim;
غَافِلٌ—
diqqat-e'tiborsiz, beparvo; g'ofil;
أَهْدَى—
1) mukofotlamoq, in'om qilmoq; 2) yo'nalish bermoq, yo'naltirmoq;
بَيِّنَةٌ—
aniq dalil, ko'rsatma, guvohlik;
أَظْلَمُ—
Zolimroq;
مِمَّنْ—
Kishidan, kimsadan;
كَذَّبَ—
yolg'on deb hisoblamoq; yog'onchiga chiqarmoq;
صَدَفَ—
jirkanmoq, bosh tortmoq;
سَنَجْزِي—
Jazolaymiz;
سُوءٌ—
1) yomonlik, adovat; 2) xafalik; 3) balo, baxtsizlik;
——————
۱۵۸.
هَلْ يَنْظُرُونَ إِلَّا أَنْ تَأْتِيَهُمُ الْمَلَائِكَةُ أَوْ يَأْتِيَ رَبُّكَ أَوْ يَأْتِيَ بَعْضُ آيَاتِ رَبِّكَ ۗ يَوْمَ يَأْتِي بَعْضُ آيَاتِ رَبِّكَ لَا يَنْفَعُ نَفْسًا إِيمَانُهَا لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمَانِهَا خَيْرًا ۗ قُلِ انْتَظِرُوا إِنَّا مُنْتَظِرُونَ
158. Ular faqat o‘lim farishtalari kelishini yoki Parvardigoringizning (biron azobi) kelishini, yoki Parvardigoringizning oyatlaridan qiyomat alomatlaridan ayrimlari kelishini kutmoqdalar, xolos. Parvardigoringizning ayrim oyatlari keladigan kunda esa ilgari iymon keltirmagan yoki iymonida yaxshilik kasb qilmagan biron jonga (endi keltirgan) iymoni foyda bermas. Ayting: «Kutaveringlar! Biz ham kutguvchilarmiz!»
هَلْ يَنْظُرُونَ—
Kutmoqdalarmi?;
إِلَّا أَنْ تَأْتِيَهُمُ الْمَلَائِكَةُ—
Ular faqat o‘lim farishtalari kelishini;...
أَوْ يَأْتِيَ رَبُّكَ—
yoki Parvardigoringizning (biron azobi) kelishini;...
أَوْ يَأْتِيَ بَعْضُ آيَاتِ رَبِّكَ—
yoki Parvardigoringiz oyatlaridan qiyomat alomatlarining ayrimlari kelishini (kutmoqdalar);
يَوْمَ يَأْتِي بَعْضُ آيَاتِ رَبِّكَ—
Parvardigoringizning ayrim oyatlari keladigan kunda;
لَا يَنْفَعُ نَفْسًا إِيمَانُهَا—
biron jonga (endi keltirgan) iymoni foyda bermas;
لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ—
ilgari iymon keltirmagan (bo'lsa);
أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمَانِهَا خَيْرًا—
yoki iymonida yaxshilik kasb qilmagan;
إِنْتَظَرَ—
1) kutmoq, intizor bo'lmoq; 2) muhlat bermoq;
مُنْتَظِرٌ—
kutuvchi, intizor bo'luvchi;
قُلِ انْتَظِرُوا إِنَّا مُنْتَظِرُونَ—
Ayting: «Kutaveringlar! Biz ham kutguvchilarmiz!»;
——————
۱۵۹.
إِنَّ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعًا لَسْتَ مِنْهُمْ فِي شَيْءٍ ۚ إِنَّمَا أَمْرُهُمْ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ يُنَبِّئُهُمْ بِمَا كَانُوا يَفْعَلُونَ
159. Dinlarini bo‘lib, o‘zlari ham guruhlarga bo‘linib olgan kimsalar to‘g‘risidan biron narsada (mas’ul) emassiz. Ularning ishlari faqat Allohning o‘ziga havola. Keyin ularga qilib o‘tgan ishlarining xabarini berur.
فَرَّقَ—
1) ajratmoq; 2) farqlamoq, farqli qilmoq; 3) tarqatib yubormoq, to'zg'itib yubormoq; 4) tarqatmoq (kartani); 5) bo'lmoq, tarqatmoq, taqsimlamoq (k.lardir o'rtasida); 6) bir-biridan ajratmoq, ayirmoq (k.nidir); ixtilof solmoq;
شِيعَةٌ—
Guruh, tarafdor, ergashuvchilar; sekta;
لَسْتَ مِنْهُمْ فِي شَيْءٍ—
Biror narsada ulardan mas'ul emassiz;
نَبَّأَ—
1) hammaga e'lon qilmoq, xabar qilmoq; 2) xabardor qilmoq (n.dir haqida بـ);
بِمَا كَانُوا يَفْعَلُونَ—
Qilib o'tgan ishlarini;
——————
۱۶۰.
مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا ۖ وَمَنْ جَاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلَا يُجْزَىٰ إِلَّا مِثْلَهَا وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ
160. Kim biron chiroyli amal qilsa, unga o‘n barobar qilib (qaytarilur). Kim biron yomon ish qilsa, faqat o‘shaning barobarida jazolanur va ularga zulm qilinmas.
مَنْ جَاءَ بِالْحَسَنَةِ—
Kim chiroyli amal bilan kelsa;
فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا—
Bas, uning uchun uning o'n barobari;
وَمَنْ جَاءَ بِالسَّيِّئَةِ—
va kimki yomonlik bilan kelsa;
فَلَا يُجْزَىٰ إِلَّا مِثْلَهَا—
faqat uning barobaricha jazolanadi;
وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ—
va ularga zulm qilinmas!;
——————
۱۶۱.
قُلْ إِنَّنِي هَدَانِي رَبِّي إِلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ دِينًا قِيَمًا مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا ۚ وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ
161. Ayting: «Meni Parvardigorim To‘g‘ri yo‘lga, Rost dinga — Haq Yo‘lga moyil bo‘lgan Ibrohimning millatiga hidoyat qildi. U mushriklardan bo‘lmagan edi».
دِينًا قِيَمًا—
Post din, to'g'rilik;
مِلَّةٌ—
1) esk. xalq, millat; 2) ummat; 3) imon, din;
حَنِيفٌ—
din. haqiqiy, sof; yagona Allohga haqiqiy ishonuvchi; haqiqiy (musulmonlik) dini; الدين ~ haqiqiy musulmon;
وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ—
U mushriklardan bo‘lmagan edi;
——————
۱۶۲.
قُلْ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحْيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ
۱۶۳.
لَا شَرِيكَ لَهُ ۖ وَبِذَٰلِكَ أُمِرْتُ وَأَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِينَ
162-163. Ayting: (Ey Muhammad): «Albatta, namozim, ibodatlarim, hayotu mamotim butun olamlarning Parvardigori bo‘lmish Alloh uchundir. U zotning bironta sherigi yo‘qdir. Mana shunga (ya’ni yagona Allohga ixlos-ibodat qilishga) buyurilganman. Va men bo‘yinsunguvchilarning avvali — peshqadamiman».
نَسَكَ—
taqvodor bo'lmoq, dindor bo'lmoq;
وَبِذَٰلِكَ أُمِرْتُ—
Men shunga buyurilganman;
——————
۱۶۴.
قُلْ أَغَيْرَ اللَّهِ أَبْغِي رَبًّا وَهُوَ رَبُّ كُلِّ شَيْءٍ ۚ وَلَا تَكْسِبُ كُلُّ نَفْسٍ إِلَّا عَلَيْهَا ۚ وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَىٰ ۚ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّكُمْ مَرْجِعُكُمْ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ
164. Ayting: «Allohdan o‘zgani Parvardigorim deyinmi?! Axir U barcha narsaning Parvardigori-ku?! Har bir jonning qilgan gunohi faqat o‘z ziyoniga bo‘lur. Hech bir ko‘targuvchi (ya’ni gunohkor jon) o‘zga jonning yukini (ya’ni gunohini) ko‘tarmas. Keyin Parvardigoringizga qaytishingiz bor. Bas, U sizlarga ixtilof qilib o‘tgan narsalaringizning (ya’ni qiyomatning) xabarini berur».
بَغَى—
1) tilamoq, qo'yarda-qo'ymay talab qilmoq; 2) o'ylab qo'ymoq; 3) jur'at qilmoq (n.gadir على);
قُلْ أَغَيْرَ اللَّهِ أَبْغِي رَبًّا—
Ayting: «Allohdan o‘zgani Parvardigorim deyishga jur'at qilamanmi?!;
وَهُوَ رَبُّ كُلِّ شَيْءٍ—
Axir U barcha narsaning Parvardigori-ku!;
وَلَا تَكْسِبُ كُلُّ نَفْسٍ إِلَّا عَلَيْهَا—
Har bir jonning qilgan gunohi faqat o‘z ziyoniga bo‘lur;
وَزَرَ—
1) yuk, katta og'irlik ko'tarmoq; 2) gunoh, jinoyat qilmoq;
وَازِرَةٌ—
Ko'taruvchi;
وِزْرٌ—
1) og'irlik, yuk; 2) gunoh, jinoyat;
أُخْرَىٰ—
boshqa, o'zga;
وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَىٰ—
Hech bir ko‘targuvchi (ya’ni gunohkor jon) o‘zga jonning yukini (ya’ni gunohini) ko‘tarmas;
ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّكُمْ مَرْجِعُكُمْ—
Keyin Parvardigoringizga qaytishingiz bor;
فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ—
Bas, U sizlarga ixtilof qilib o‘tgan narsalaringizning (ya’ni qiyomatning) xabarini berur;
——————
۱۶۵.
وَهُوَ الَّذِي جَعَلَكُمْ خَلَائِفَ الْأَرْضِ وَرَفَعَ بَعْضَكُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِيَبْلُوَكُمْ فِي مَا آتَاكُمْ ۗ إِنَّ رَبَّكَ سَرِيعُ الْعِقَابِ وَإِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ
165. U sizlarni yerda xalifalar qilib qo‘ygan va O’zi ato etgan ne’matlar bilan sizlarni imtihon qilish uchun ayrimlaringizni ayrimlaringizdan yuqoriroq darajalarga ko‘tarib qo‘ygan zotdir. Albatta, Parvardigoringiz tezda jazolaguvchidir va albatta U mag‘firatli, mehribondir.
خَلَائِفَ—
xalifalar;
وَرَفَعَ بَعْضَكُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ—
ayrimlaringizni ayrimlaringizdan yuqoriroq darajalarga ko‘tarib qo‘ydi;
بَلاَ—
sinamoq, sinab ko'rmoq;
آتَى—
bermoq, olib kelmoq, keltirmoq;
لِيَبْلُوَكُمْ فِي مَا آتَاكُمْ—
O’zi ato etgan ne’matlar bilan sizlarni imtihon qilish uchun;
سَرِيعٌ—
tezkor, tez; shoshilinch;
عِقَابٌ—
ko'p. عِقَابَاتٌ jazo; وقّع الـ~ عليه yoki انزل الـ~ به k.gadir jazo tayinlamoq;
إِنَّ رَبَّكَ سَرِيعُ الْعِقَابِ—
Albatta, Parvardigoringiz tezda jazolaguvchidir;
وَإِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ—
va albatta U mag‘firatli, mehribondir;
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ