G’iyosiddin Abulfath Umar ibn
Xayyom Nishopur shahrida,
badavlat hunarmand oilasida
tug‘ilib, voyaga yetdi. Uning
laqabi Xayyom bo‘lib, bu so‘z
«chodir tikuvchi» degan ma’noni
anglatadi. Umar Xayyom tili
achchiq, badjahl odam bo‘lgan. U
o‘z she’rlarini fors tilida, nasriy
asarlarini esa arab tilida bitgan.
Xayyom o‘zining ruboiylari bilan
nom qozongan. Uning taxminan
400 ta ruboiysi mavjud bo‘lib,
shulardan 293 tasi Kembrij
dorilfununining kutubxonasida
saqlanadi.
Umar Xayyom, shuningdek,
«Yevklid kitoblariga sharhlar»,
«Arifmetika muammolari»,
«Donishmandlik tarozisi»,
«Malikshohning falakiyot
jadvali» (Umar Xayyom bu
jadvalni Isfaxondagi
rasadxonada ishlagan vaqtida
tuzib, uni Eron shohi Malikning
ismi bilan atagan), «Borliq va
burch haqida qaydlar» kabi ilmiy
asarlarning ham muallifidir.
Umar Xayyom qomusiy olim edi.
Uning 600 yildan so‘ng
aniqlangan matematik
formulalari mavjud. Xayyom,
shuningdek, 11 yoshli
shahzodani davolagan hakim,
Quyosh va Oy...ЕщёG’iyosiddin Abulfath Umar ibn
Xayyom Nishopur shahrida,
badavlat hunarmand oilasida
tug‘ilib, voyaga yetdi. Uning
laqabi Xayyom bo‘lib, bu so‘z
«chodir tikuvchi» degan ma’noni
anglatadi. Umar Xayyom tili
achchiq, badjahl odam bo‘lgan. U
o‘z she’rlarini fors tilida, nasriy
asarlarini esa arab tilida bitgan.
Xayyom o‘zining ruboiylari bilan
nom qozongan. Uning taxminan
400 ta ruboiysi mavjud bo‘lib,
shulardan 293 tasi Kembrij
dorilfununining kutubxonasida
saqlanadi.
Umar Xayyom, shuningdek,
«Yevklid kitoblariga sharhlar»,
«Arifmetika muammolari»,
«Donishmandlik tarozisi»,
«Malikshohning falakiyot
jadvali» (Umar Xayyom bu
jadvalni Isfaxondagi
rasadxonada ishlagan vaqtida
tuzib, uni Eron shohi Malikning
ismi bilan atagan), «Borliq va
burch haqida qaydlar» kabi ilmiy
asarlarning ham muallifidir.
Umar Xayyom qomusiy olim edi.
Uning 600 yildan so‘ng
aniqlangan matematik
formulalari mavjud. Xayyom,
shuningdek, 11 yoshli
shahzodani davolagan hakim,
Quyosh va Oy tutilishini, ob-havo
qanday bo‘lishini avvaldan aytib
beruvchi munajjim ham edi.
Buxoro hukmdori Umar Xayyom
bilan suhbat chog‘ida yuksak
hurmat-e’tiborining belgisi
sifatida uni doimo o‘z yoniga —
taxtga o‘tqazgan.
* * *
Alloh barcha narsalarni bir yo‘la
emas, balki pasayib boruvchi
zanjirsimon tartibda yaratgan, —
deb yozadi Umar Xayyom.
Insonlar va mavjudotlar dunyoga
keladilar-u, so‘ng yana qaytib
ketadilar. Xo‘sh, ular qaydan
keladilar va qayga ketadilar?
Hokimi Mutlaq tabiatni yaratib,
tartibga soladi-yu, so‘ng nega
unga talafot yetkazdi? Agar
sabab tabiatning yaroqsizligida
bo‘lsa, buning uchun kim
aybdor? Agar tabiat yaxshi bo‘lsa,
u holda uni vayron qilishning
sababi nimada?
* * *
Umar Xayyom hayoti va taqdiri
aks ettirilgan eng ko‘hna
qo‘lyozmalarda uning o‘limi bilan
bog‘liq qiziq bir ma’lumot bayon
etilgan. Bir kuni 83 yoshli Xayyom
ibn Sinoning falsafaga oid asarini
mutolaa qila turib, paymonasi
to‘lganini, o‘limi yaqinligini his
etadi. O’sha zahoti mutolaadan
to‘xtab, asarning o‘qib bo‘lingan
sahifasiga qo‘lidagi oltin tish
kavlagichini qo‘yib kitobni
yopadi. So‘ng o‘rnidan turib
yaqinlariga vasiyatlarini aytadi-
da, shu ondan boshlab yeyish-
ichishni tark etadi. Shom
namozidan so‘ng u sajdaga bosh
qo‘yadi-da, Yaratganga shunday
iltijo qiladi: «Olloh! Men kuchim
yetgancha S...ЕщёInsonlar va mavjudotlar dunyoga
keladilar-u, so‘ng yana qaytib
ketadilar. Xo‘sh, ular qaydan
keladilar va qayga ketadilar?
Hokimi Mutlaq tabiatni yaratib,
tartibga soladi-yu, so‘ng nega
unga talafot yetkazdi? Agar
sabab tabiatning yaroqsizligida
bo‘lsa, buning uchun kim
aybdor? Agar tabiat yaxshi bo‘lsa,
u holda uni vayron qilishning
sababi nimada?
* * *
Umar Xayyom hayoti va taqdiri
aks ettirilgan eng ko‘hna
qo‘lyozmalarda uning o‘limi bilan
bog‘liq qiziq bir ma’lumot bayon
etilgan. Bir kuni 83 yoshli Xayyom
ibn Sinoning falsafaga oid asarini
mutolaa qila turib, paymonasi
to‘lganini, o‘limi yaqinligini his
etadi. O’sha zahoti mutolaadan
to‘xtab, asarning o‘qib bo‘lingan
sahifasiga qo‘lidagi oltin tish
kavlagichini qo‘yib kitobni
yopadi. So‘ng o‘rnidan turib
yaqinlariga vasiyatlarini aytadi-
da, shu ondan boshlab yeyish-
ichishni tark etadi. Shom
namozidan so‘ng u sajdaga bosh
qo‘yadi-da, Yaratganga shunday
iltijo qiladi: «Olloh! Men kuchim
yetgancha Seni anglashga
harakat qildim. Qanchalar
anglaganim sayin Senga
yaqinlasha bordim. Kechir meni!»
u shu so‘zlarni tugatib, hayotdan
ko‘z yumadi. Shoir va olim Umar
Xayyom Nishopurdan Marvga olib
boradigan yo‘l bo‘yiga,
shaftolizor va nokzordan iborat
bog‘ga dafn etiladi. Uning qabri
hozirgacha saqlanib qolgan.
Bor edi kulol do‘koni, kirdim bir
gal,
Dastgoh boshida ko‘zagar
ishlardi jadal.
Ko‘rdimki, gado ilkiyu shoh
kallasidan
Ul ko‘zaga bejirim bo‘yin, dasta
yasar...
* * *
Yoshdir-qaridir, jahonga yuz
tutgaylar,
Bu nuqtani to ko‘ngilga jo
etgaylar.
Hech kimsaga qolmagay abad
mulki jahon,
Keldik, ketamiz, boz kelib-
ketgaylar...
* * *
Kun o‘tsa kuningdan, sen uni yod
etma,
Ham kelmagan ul ertaga faryod
etma,
Bu kelmagan-o‘tgan bila bunyod
etma,
Xo‘p xayr degil, umrni barbod
etma.
* * *
Asrori azalni sanu man
bilmasmiz,
Bu harfi chigalni sanu man
bilmasmiz,
Har nechaki so‘zladik, dedik
parda osha,
Chu pardaki tushdi, sanu man
bilmasmiz...
* * *
Avlodi bashar bo‘yida jigarpora
emish,
Shodlik bila g‘am ko‘yida ovora
emish,
Sen charxga umid bog‘lama, ul
charxi falak,
Sendan-da g‘arib ermishu
bechora emish.
* * *
Bilgaymisan, ayo, saharlarda
xo‘roz,
Faryod etarda senga ne so‘ylar
roz?
Ul derki, ayon bo‘ldi sahar
ko‘zgusida
Tun o‘tdi umr...ЕщёBor edi kulol do‘koni, kirdim bir
gal,
Dastgoh boshida ko‘zagar
ishlardi jadal.
Ko‘rdimki, gado ilkiyu shoh
kallasidan
Ul ko‘zaga bejirim bo‘yin, dasta
yasar...
* * *
Yoshdir-qaridir, jahonga yuz
tutgaylar,
Bu nuqtani to ko‘ngilga jo
etgaylar.
Hech kimsaga qolmagay abad
mulki jahon,
Keldik, ketamiz, boz kelib-
ketgaylar...
* * *
Kun o‘tsa kuningdan, sen uni yod
etma,
Ham kelmagan ul ertaga faryod
etma,
Bu kelmagan-o‘tgan bila bunyod
etma,
Xo‘p xayr degil, umrni barbod
etma.
* * *
Asrori azalni sanu man
bilmasmiz,
Bu harfi chigalni sanu man
bilmasmiz,
Har nechaki so‘zladik, dedik
parda osha,
Chu pardaki tushdi, sanu man
bilmasmiz...
* * *
Avlodi bashar bo‘yida jigarpora
emish,
Shodlik bila g‘am ko‘yida ovora
emish,
Sen charxga umid bog‘lama, ul
charxi falak,
Sendan-da g‘arib ermishu
bechora emish.
* * *
Bilgaymisan, ayo, saharlarda
xo‘roz,
Faryod etarda senga ne so‘ylar
roz?
Ul derki, ayon bo‘ldi sahar
ko‘zgusida
Tun o‘tdi umrdan, bexabardirsan
boz...
Мы используем cookie-файлы, чтобы улучшить сервисы для вас. Если ваш возраст менее 13 лет, настроить cookie-файлы должен ваш законный представитель. Больше информации
Комментарии 3
Xayyom Nishopur shahrida,
badavlat hunarmand oilasida
tug‘ilib, voyaga yetdi. Uning
laqabi Xayyom bo‘lib, bu so‘z
«chodir tikuvchi» degan ma’noni
anglatadi. Umar Xayyom tili
achchiq, badjahl odam bo‘lgan. U
o‘z she’rlarini fors tilida, nasriy
asarlarini esa arab tilida bitgan.
Xayyom o‘zining ruboiylari bilan
nom qozongan. Uning taxminan
400 ta ruboiysi mavjud bo‘lib,
shulardan 293 tasi Kembrij
dorilfununining kutubxonasida
saqlanadi.
Umar Xayyom, shuningdek,
«Yevklid kitoblariga sharhlar»,
«Arifmetika muammolari»,
«Donishmandlik tarozisi»,
«Malikshohning falakiyot
jadvali» (Umar Xayyom bu
jadvalni Isfaxondagi
rasadxonada ishlagan vaqtida
tuzib, uni Eron shohi Malikning
ismi bilan atagan), «Borliq va
burch haqida qaydlar» kabi ilmiy
asarlarning ham muallifidir.
Umar Xayyom qomusiy olim edi.
Uning 600 yildan so‘ng
aniqlangan matematik
formulalari mavjud. Xayyom,
shuningdek, 11 yoshli
shahzodani davolagan hakim,
Quyosh va Oy...ЕщёG’iyosiddin Abulfath Umar ibn
Xayyom Nishopur shahrida,
badavlat hunarmand oilasida
tug‘ilib, voyaga yetdi. Uning
laqabi Xayyom bo‘lib, bu so‘z
«chodir tikuvchi» degan ma’noni
anglatadi. Umar Xayyom tili
achchiq, badjahl odam bo‘lgan. U
o‘z she’rlarini fors tilida, nasriy
asarlarini esa arab tilida bitgan.
Xayyom o‘zining ruboiylari bilan
nom qozongan. Uning taxminan
400 ta ruboiysi mavjud bo‘lib,
shulardan 293 tasi Kembrij
dorilfununining kutubxonasida
saqlanadi.
Umar Xayyom, shuningdek,
«Yevklid kitoblariga sharhlar»,
«Arifmetika muammolari»,
«Donishmandlik tarozisi»,
«Malikshohning falakiyot
jadvali» (Umar Xayyom bu
jadvalni Isfaxondagi
rasadxonada ishlagan vaqtida
tuzib, uni Eron shohi Malikning
ismi bilan atagan), «Borliq va
burch haqida qaydlar» kabi ilmiy
asarlarning ham muallifidir.
Umar Xayyom qomusiy olim edi.
Uning 600 yildan so‘ng
aniqlangan matematik
formulalari mavjud. Xayyom,
shuningdek, 11 yoshli
shahzodani davolagan hakim,
Quyosh va Oy tutilishini, ob-havo
qanday bo‘lishini avvaldan aytib
beruvchi munajjim ham edi.
Buxoro hukmdori Umar Xayyom
bilan suhbat chog‘ida yuksak
hurmat-e’tiborining belgisi
sifatida uni doimo o‘z yoniga —
taxtga o‘tqazgan.
* * *
Alloh barcha narsalarni bir yo‘la
emas, balki pasayib boruvchi
zanjirsimon tartibda yaratgan, —
deb yozadi Umar Xayyom.
keladilar-u, so‘ng yana qaytib
ketadilar. Xo‘sh, ular qaydan
keladilar va qayga ketadilar?
Hokimi Mutlaq tabiatni yaratib,
tartibga soladi-yu, so‘ng nega
unga talafot yetkazdi? Agar
sabab tabiatning yaroqsizligida
bo‘lsa, buning uchun kim
aybdor? Agar tabiat yaxshi bo‘lsa,
u holda uni vayron qilishning
sababi nimada?
* * *
Umar Xayyom hayoti va taqdiri
aks ettirilgan eng ko‘hna
qo‘lyozmalarda uning o‘limi bilan
bog‘liq qiziq bir ma’lumot bayon
etilgan. Bir kuni 83 yoshli Xayyom
ibn Sinoning falsafaga oid asarini
mutolaa qila turib, paymonasi
to‘lganini, o‘limi yaqinligini his
etadi. O’sha zahoti mutolaadan
to‘xtab, asarning o‘qib bo‘lingan
sahifasiga qo‘lidagi oltin tish
kavlagichini qo‘yib kitobni
yopadi. So‘ng o‘rnidan turib
yaqinlariga vasiyatlarini aytadi-
da, shu ondan boshlab yeyish-
ichishni tark etadi. Shom
namozidan so‘ng u sajdaga bosh
qo‘yadi-da, Yaratganga shunday
iltijo qiladi: «Olloh! Men kuchim
yetgancha S...ЕщёInsonlar va mavjudotlar dunyoga
keladilar-u, so‘ng yana qaytib
ketadilar. Xo‘sh, ular qaydan
keladilar va qayga ketadilar?
Hokimi Mutlaq tabiatni yaratib,
tartibga soladi-yu, so‘ng nega
unga talafot yetkazdi? Agar
sabab tabiatning yaroqsizligida
bo‘lsa, buning uchun kim
aybdor? Agar tabiat yaxshi bo‘lsa,
u holda uni vayron qilishning
sababi nimada?
* * *
Umar Xayyom hayoti va taqdiri
aks ettirilgan eng ko‘hna
qo‘lyozmalarda uning o‘limi bilan
bog‘liq qiziq bir ma’lumot bayon
etilgan. Bir kuni 83 yoshli Xayyom
ibn Sinoning falsafaga oid asarini
mutolaa qila turib, paymonasi
to‘lganini, o‘limi yaqinligini his
etadi. O’sha zahoti mutolaadan
to‘xtab, asarning o‘qib bo‘lingan
sahifasiga qo‘lidagi oltin tish
kavlagichini qo‘yib kitobni
yopadi. So‘ng o‘rnidan turib
yaqinlariga vasiyatlarini aytadi-
da, shu ondan boshlab yeyish-
ichishni tark etadi. Shom
namozidan so‘ng u sajdaga bosh
qo‘yadi-da, Yaratganga shunday
iltijo qiladi: «Olloh! Men kuchim
yetgancha Seni anglashga
harakat qildim. Qanchalar
anglaganim sayin Senga
yaqinlasha bordim. Kechir meni!»
u shu so‘zlarni tugatib, hayotdan
ko‘z yumadi. Shoir va olim Umar
Xayyom Nishopurdan Marvga olib
boradigan yo‘l bo‘yiga,
shaftolizor va nokzordan iborat
bog‘ga dafn etiladi. Uning qabri
hozirgacha saqlanib qolgan.
gal,
Dastgoh boshida ko‘zagar
ishlardi jadal.
Ko‘rdimki, gado ilkiyu shoh
kallasidan
Ul ko‘zaga bejirim bo‘yin, dasta
yasar...
* * *
Yoshdir-qaridir, jahonga yuz
tutgaylar,
Bu nuqtani to ko‘ngilga jo
etgaylar.
Hech kimsaga qolmagay abad
mulki jahon,
Keldik, ketamiz, boz kelib-
ketgaylar...
* * *
Kun o‘tsa kuningdan, sen uni yod
etma,
Ham kelmagan ul ertaga faryod
etma,
Bu kelmagan-o‘tgan bila bunyod
etma,
Xo‘p xayr degil, umrni barbod
etma.
* * *
Asrori azalni sanu man
bilmasmiz,
Bu harfi chigalni sanu man
bilmasmiz,
Har nechaki so‘zladik, dedik
parda osha,
Chu pardaki tushdi, sanu man
bilmasmiz...
* * *
Avlodi bashar bo‘yida jigarpora
emish,
Shodlik bila g‘am ko‘yida ovora
emish,
Sen charxga umid bog‘lama, ul
charxi falak,
Sendan-da g‘arib ermishu
bechora emish.
* * *
Bilgaymisan, ayo, saharlarda
xo‘roz,
Faryod etarda senga ne so‘ylar
roz?
Ul derki, ayon bo‘ldi sahar
ko‘zgusida
Tun o‘tdi umr...ЕщёBor edi kulol do‘koni, kirdim bir
gal,
Dastgoh boshida ko‘zagar
ishlardi jadal.
Ko‘rdimki, gado ilkiyu shoh
kallasidan
Ul ko‘zaga bejirim bo‘yin, dasta
yasar...
* * *
Yoshdir-qaridir, jahonga yuz
tutgaylar,
Bu nuqtani to ko‘ngilga jo
etgaylar.
Hech kimsaga qolmagay abad
mulki jahon,
Keldik, ketamiz, boz kelib-
ketgaylar...
* * *
Kun o‘tsa kuningdan, sen uni yod
etma,
Ham kelmagan ul ertaga faryod
etma,
Bu kelmagan-o‘tgan bila bunyod
etma,
Xo‘p xayr degil, umrni barbod
etma.
* * *
Asrori azalni sanu man
bilmasmiz,
Bu harfi chigalni sanu man
bilmasmiz,
Har nechaki so‘zladik, dedik
parda osha,
Chu pardaki tushdi, sanu man
bilmasmiz...
* * *
Avlodi bashar bo‘yida jigarpora
emish,
Shodlik bila g‘am ko‘yida ovora
emish,
Sen charxga umid bog‘lama, ul
charxi falak,
Sendan-da g‘arib ermishu
bechora emish.
* * *
Bilgaymisan, ayo, saharlarda
xo‘roz,
Faryod etarda senga ne so‘ylar
roz?
Ul derki, ayon bo‘ldi sahar
ko‘zgusida
Tun o‘tdi umrdan, bexabardirsan
boz...